ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ και ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ

ΘΕΜΑ

Σε ποιο βαθμό μπορεί να είναι συντηρητικός ο νεοφιλελευθερισμός; Στην απάντησή σας αναπτύξτε το θέμα, λαμβάνοντας υπόψη τις έννοιες της ελευθερίας και της κοινότητας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέμα της εργασίας πραγματεύεται την οικονομική φιλοσοφική θεωρία του φιλελευθερισμού και το ιδεολογικό ρεύμα του συντηρητισμού, με ζητούμενο κατά πόσο είναι συντηρητικός ο νεοφιλελευθερισμός. Για το σκοπό αυτό:

·        θα αναφερθούμε  στο συντηρητισμό και στα βασικά γνωρίσματά του.

·         θα παρουσιάσουμε το  φιλελευθερισμό  

·        θα διατυπώσουμε τις μείζονες αρχές του, της ελευθερίας και της ισότητας, τις οποίες θα προσεγγίσουμε σύμφωνα με τις θεωρήσεις των στοχαστών του

·         θα συγκρίνουμε τον κλασικό φιλελευθερισμό με τον νεοφιλελευθερισμό, προκειμένου να δούμε αν αυτός είναι η συνέχειά του ή συνιστά τομή ως προς αυτόν και ρήξη με την παράδοσή του.

·        θα καταλήξουμε στο εάν και κατά πόσο ο φιλελευθερισμός είναι συντηρητικός, λαμβάνοντας υπόψη τις έννοιες της ελευθερίας και της κοινότητας.

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ

Σε κάθε κοινωνική αλλαγή και επαναστατική άνοδο μιας καινούριας τάξης και της ιδεολογίας της στην εξουσία, η παλιά τάξη προβάλλει αντίσταση, η οποία εκδηλώνεται ως συντηρητισμός. Ο συντηρητισμός πολεμά τη νέα τάξη πραγμάτων, σαν εκδήλωση της αυτοσυντηρησίας του, αλλά δεν μπορεί να επιδράσει αποφασιστικά στις εξελίξεις. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις, απαιτούν αλλαγή. Τότε εμφανίζονται οι νέες ιδέες και οι υποστηρικτές τους, η νέα τάξη που ζητά την εξουσία. Όσο αυξάνονται οι υποστηρικτές αυτοί, ο συντηρητισμός της θιγόμενης τάξης μεταβάλλεται σε αντίδραση, η οποία πολεμά την αναγκαία μεταβολή και ζητά επιστροφή σε περισσότερο αναχρονιστικές μορφές τρόπου ζωής και σκέψης. Ο συντηρητισμός, ως ιδεολογικό ρεύμα, γεννήθηκε σαν αντίδραση στη Γαλλική Επανάσταση και στις αστικές φιλελεύθερες ιδέες της, καθώς και στη απόρριψη των ορθολογιστικών ιδεών του Διαφωτισμού, υποστηρίζοντας τις παραδοσιακές αξίες, δηλαδή τα κληρονομικά δικαιώματα των ευγενών, την απόλυτη μοναρχία και την «ελέω Θεού Βασιλεία» των ηγεμόνων (Heywood, σελ.143-144,147& Βανδώρος Σ., σελ.52,54).

Για τον συντηρητισμό η ατομική ιδιοκτησία έχει βαθειά σημασία, αλλά δεν αποτελεί , όπως στο φιλελευθερισμό, φυσικό δικαίωμα , αλλά την ανταπόδοση της σκληρής δουλειάς και της προσωπικής ικανότητας. Ούτε αντιμετωπίζεται ως απόλυτο δικαίωμα, αλλά ως προσωρινό καταπίστευμα, το οποίο  ο κατέχων οφείλει να μεταβιβάσει στις επόμενες γενιές, καθιστώντας το το συνδετικό κρίκο στο παρελθόν, παρόν και μέλλον, προσδίδοντας σταθερότητα στην κοινωνία. Επίσης, η ατομική ελευθερία δε συνιστά για το συντηρητισμό ατομικό δικαίωμα και απόλυτη προτεραιότητα και δεν συνάπτεται με την ατομική αυτονομία. Αποδέχεται τις συγκεκριμένες και καθιερωμένες μέσα από την παράδοση ελευθερίες, τις οποίες η πολιτική εξουσία είναι υποχρεωμένη να τις διαφυλάξει και να τις εγγυηθεί (Heywood, σελ.82, 164-166& Βανδώρος Σ., σελ.62-63).

         

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Ελευθερία και ιδιοκτησία, δύο θεμελειώδεις αρχές

Ο φιλελευθερισμός είναι πολιτική αστική θεωρία και φιλοσοφία και στηρίζεται στην αρχή της ατομικής ελευθερίας σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το βασικό στοιχείο του, απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του ως πολιτικού συστήματος, είναι η ατομική ιδιοκτησία. Η οικονομική και πολιτική ζωή στηρίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία και ο ρόλος του κράτους περιορίζεται στη διαμόρφωση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, μέσα στο οποίο διενεργούνται χωρίς προβλήματα οι συναλλαγές ανάμεσα στους πολίτες   (Heywood, σελ.80-81).

Πρώιμος φιλελευθερισμός.  Κατοχύρωση των ατομικών ελευθεριών

Ο φιλελευθερισμός, ως κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα,  διαδέχθηκε το φεουδαλισμό, ο οποίος κατά τον 11^ο και 12^ο αιώνα είχε επικρατήσει στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Άρχισε να διαμορφώνεται στα τέλη του 17^ου αιώνα, οπότε άρχισε  να γίνεται αισθητή η ανάγκη κατοχύρωσης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και να αμφισβητείται το «ελέω Θεού» δίκαιο των ηγεμόνων. Στηρίχθηκε , διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε από την επιθυμία της αναδυόμενης αστικής τάξης να ανατρέψει τα φεουδαλικά και απολυταρχικά συστήματα, μέσω των οποίων ο κλήρος και οι ευγενείς ασκούσαν πολύπλευρη καταπίεση. Η αστική τάξη αντιμετώπισε τους υπηκόους ως πολίτες, οι οποίοι με τη δύναμη του ορθού λόγου και την απόκτηση γνώσης, αποδεσμεύονται από τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις, αμφισβητούν παγιωμένες αντιλήψεις, αντιλαμβάνονται τη μοναδικότητάς τους και, ως άτομα πλέον, χειραφετούνται, ενεργούν σύμφωνα με το συμφέρον τους και οδηγούνται στην αυτοανάπτυξη και κατ’ επέκταση στην κοινωνική πρόοδο.  Διεκδίκησε τη συμμετοχή της στην άσκηση της εξουσίας, εκφράζοντας τα πολιτικά της επιχειρήματα, με αποτέλεσμα τη μετάβαση από την απολυταρχία στο συνταγματικό κράτος και στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Με τη Γαλλική Επανάσταση, στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, κατοχυρώνονται οι ατομικές ελευθερίες, ενώ η κρατική παρέμβαση, παρά την επιθυμία των ευγενών, είναι περιορισμένη έως ανύπαρκτη.  Είναι η εμφάνιση του πρώιμου φιλελευθερισμού (Heywood, σελ.72,83-85 & Dworkin σελ.14-16).

Τζον Λοκ. Ο εκφραστής της φιλελεύθερης αστικής τάξης

Κύριος θεωρητικός του πρώιμου φιλελευθερισμού είναι ο Τζων Λοκ. Θεωρεί  πως οι άνθρωποι στην, υποθετική, αρχική φυσική τους κατάσταση είναι ίσοι και ελεύθεροι, και στοχεύουν με την εργασία τους να αποκτήσουν ιδιοκτησία, που για τη διατήρηση και εξασφάλισή της είναι απαραίτητο να συγκροτηθούν σε μια οργανωμένη κρατική κοινωνία. Η συγκρότηση αυτή κράτους και κοινωνίας προκύπτει μέσω μιας συμφωνίας, ενός κοινωνικού συμβολαίου, ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος, προκειμένου να δημιουργηθεί μια κυρίαρχη διακυβέρνηση. Σύμφωνα με αυτό το συμβόλαιο οι πολίτες εγκαταλείπουν ένα μέρος της φυσικής απεριόριστης ελευθερίας τους, με σκοπό τη διασφάλιση των φυσικών τους δικαιωμάτων, δηλαδή της ζωής τους, της προσωπικής τους ελευθερίας και της ατομικής τους ιδιοκτησίας, ενώ στην περίπτωση που η κυβέρνηση παραβιάσει τους όρους του συμβολαίου, τότε οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να εξεγερθούν. Με τη συμφωνία αυτή δημιουργούνται ορισμένοι πολιτειακοί θεσμοί, ρυθμιστικοί της διαιτησίας των διαφορών, της επιβολής των ποινών σε περίπτωση παρέκκλισης, και της θεσμικής μορφοποίησης των κοινωνικών σχέσεων.                                                                                                                                                          Η ιδιοκτησία, η οποία αποκτάται μέσω της εργασίας, θεμελιώνεται από το Λοκ ως φυσικό αναφαίρετο δικαίωμα του μόχθου του ανθρώπου. Με αυτό τον τρόπο, ο Λοκ, ασκεί κριτική κατά των φεουδαρχών και των προνομίων τους, τα οποία οδηγούσαν σε σχέσεις εξάρτησης, υποτέλειας και εκμετάλλευσης. Ο Λοκ είναι υποστηρικτής μιας συνταγματικής μοναρχίας και ενός κράτους διαιτητή, που θα περιορίζεται από ένα ισχυρό Κοινοβούλιο. Παράλληλα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη καταστολής της κρατικής αυθαιρεσίας και της εξασφάλισης της ελευθερίας της συνείδησης του ατόμου απέναντι σε κάθε φιλόδοξη αυθεντία. Τάχθηκε υπέρ μιας συντηρητικής διάρθρωσης της κοινωνίας, με περιορισμένη εκτελεστική εξουσία , όπου η πλειοψηφία έχει δικαίωμα να ελέγχει και να περιορίζει τις κυβερνητικές αυθαιρεσίες, χωρίς όμως να παίρνει τη θέση της στην εξουσία, ασκώντας διοίκηση, το άτομο οφείλει να συμμορφώνεται με τις επιταγές της κοινωνίας, καταδεικνύοντας με σαφήνεια τη θέση του υπέρ των ισχυρότερων και ανώτερων κοινωνικών τάξεων.   (Heywood, σελ. 72, 94-9785 & Dworkin σελ.15-16).

Κλασικός φιλελευθερισμός

Η έννοια της ελευθερίας στο πνεύμα του Τζον Στιουαρτ Μιλ

Δύο αιώνες αργότερα, διευρύνοντας αυτές τις θέσεις, ο Μιλ, υποστήριξε πως η ελευθερία, ως υπέρτατη ατομική αξία, δεν υφίσταται  κανέναν εξωτερικό ή εσωτερικό περιορισμό και θεωρείται θεμελιώδης γιατί επιτρέπει στο άτομο να αυτονομηθεί και να αυτοκυριαρχηθεί, απορρίπτοντας   πατερναλιστικές πολιτικές συμπεριφορές. Ο μόνος αποδεκτός λόγος περιορισμού της ελευθερίας ενός προσώπου επιτρέπεται στην περίπτωση, κατά την οποία οι συνέπειες των πράξεών του είναι επιζήμιες όχι για τον ίδιο του τον εαυτό, του οποίου αυτός είναι κύριος, αλλά για τους άλλους. Η ελευθερία των επιλογών του ατόμου, θεωρεί ο Μιλ, είναι πολύ πιο σημαντική από μια ενδεχόμενη ζημία. Το άτομο πρέπει να είναι ελεύθερο να ενεργεί σύμφωνα με αυτό που θεωρεί συμφέρον του, υπό την μοναδική  προϋπόθεση πως δε θα βλάπτει τους άλλους, οι πράξεις είναι ορθές εφόσον προωθούν την ευτυχία, εσφαλμένες εφόσον παράγουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι ορθές πράξεις και η αποφυγή των εσφαλμένων προϋποθέτουν την κριτική ικανότητα του ατόμου, η οποία αναπτύσσεται μέσω της παιδείας, γι αυτό επισημαίνει πως η δημοκρατία πρέπει να μεριμνά , αλλά ταυτόχρονα και εξαρτάται από την παιδεία, η οποία  είναι ο μόνος δρόμος διαμόρφωσης και ανάπτυξης της προσωπικότητάς του και η οποία θα πρέπει να έχει ανοιχτές τις πύλες της και για τις γυναίκες. Αποτιμά, εκφράζοντας το πνεύμα του κλασικού φιλελευθερισμού και των αρχών του, την ατομική ιδιοκτησία ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ατόμου και θεωρεί τις οικονομικές ανισότητες εμπόδιο στην ατομική ελευθερία και αυτονομία του ατόμου. Υποστηρίζει τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, “laissez faire”, “laissez passer”, δηλαδή, αφήστε τους ανθρώπους να δρουν ελεύθερα στην οικονομική ζωή, αφήστε τα αγαθά να διακινούνται ελεύθερα και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, αλλά παραθέτει και τα μειονεκτήματά της, την ένδεια των πολλών, ως απότοκο της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, αφήνοντας περιθώρια για μια ενδεχόμενη δημόσια ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Προσηλωμένος στην «ατομικότητα» υπερασπίζεται την καθολικότητα του εκλογικού δικαιώματος για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως φύλου ή κατοχής ατομικής ιδιοκτησίας, στη δημιουργία και δράση των εργατικών συνδικάτων και στην αναλογική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση (Hewood,σελ.80-85, 90, 111-112, Mill, σελ.131-141, Audi Rob.σελ., & Dworkinσελ.13-18).

Laissez-faire, laissez-passer

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η αναδυόμενη, στα τέλη του 17^ου αιώνα, αστική τάξη διεκδίκησε τη συμμετοχή της στην άσκηση της εξουσίας, εκφράζοντας τα πολιτικά της επιχειρήματα. Παράλληλα ανέπτυξε μια οικονομική θεωρία που να εκφράζει τα συμφέροντά της, τα οποία εθίγοντο από τον κρατικό παρεμβατισμό, υποστηρίζοντας πως το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει, παρά ελάχιστα, στην οικονομική δραστηριότητα. Η θεωρία αυτή εκφράστηκε, το 19^ο αιώνα, από τους παραδοσιακούς φιλελεύθερους, με το δόγμα «laissez-faire, laissez-passer» και ενσαρκώνει την ιδέα μιας απόλυτα ελεύθερης αγοράς, αυτορρυθμιζόμενης από το «αόρατο χέρι» της προσφοράς και της ζήτησης, μη ελεγχόμενης από νόμους, προσηλωμένης στο βωμό του κέρδους, που θα αντανακλά τη φιλελεύθερη πεποίθηση αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών και συγκρουόμενων συμφερόντων μέσα στην κοινωνία και το οποίο οδήγησε στη γέννηση του καπιταλισμού. Οι απόψεις αυτές διευρύνθηκαν από τους φιλελεύθερους φιλόσοφους και κατά τον 20^ο αιώνα, με κυριότερο υποστηρικτή τους τον Χάγιεκ, ο οποίος διατύπωσε την άποψη διαχωρισμού κράτους και χρήματος και τη δημιουργία της ελεύθερης αγοράς χρήματος, ενώ θεωρεί αναγκαία την καθολική περίθαλψη, την ασφάλιση από την ανεργία και την πρόνοια για την αντιμετώπιση της ένδειας ατόμων που αδυνατούν να αυτοσυντηρηθούν, μέσα από ένα μηχανισμό «κοινωνικής ασφάλισης» που δε θα καταστρέψει τη ρύθμιση της αγοράς, ούτε θα παραβιάσει τις βασικές αρχές της ατομικής ελευθερίας  (Hewood,σελ.114-116, Dworkin σελ.18,&Hayek, σελ.416-420).

Ο εξισωτικός φιλελευθερισμός των Ρωλς και Ντουόρκιν

Η επικράτηση του laissez-faire σε συνδυασμό με την πρόοδο της βιομηχανοποίησης δημιούργησε  κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες μάλιστα επηρέασαν τους λογοτέχνες της εποχής (Ντίκενς, Μαλώ κ.ά.) και αποτυπώθηκαν από αυτούς με πολύ γλαφυρό και παραστατικό τρόπο. Ο πολιτικός φιλελευθερισμός αντέδρασε στην επιτακτικότητα αυτού του αιτήματος, θεωρώντας πως η ανισότητα είναι εχθρός της ελευθερίας και εφόσον τα άτομα χάσουν την ελευθερία τους, χάνουν και τη δυνατότητα να αναπτυχθούν, να προοδεύσουν και να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους σύμφωνα με τις δυνατότητές τους. Οι φιλελεύθεροι αμφισβήτησαν και αναθεώρησαν κάποιες ιδέες του φιλελευθερισμού και οδηγήθηκαν στη δημιουργία του εξισωτικού φιλελευθερισμού, στοχεύοντας να εξισορροπήσουν την ελευθερία με την ισότητα, μέσω ενός κράτους πρόνοιας που θα προωθεί τα κοινωνικά δικαιώματα των πιο αδύναμων, με κυριότερους εκφραστές τον Ρωλς και τον Ντουόρκιν.

Ο Ρωλς υπερασπίστηκε την αναδιανομή του εισοδήματος, διατυπώνοντας δύο αρχές της Δικαιοσύνης, της «ισότητας» και «της διαφοράς», σύμφωνα με τις οποίες οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες πρέπει να διαρρυθμίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποβαίνουν προς όφελος των φτωχότερων και να συνδέονται υπό συνθήκες ακριβοδίκαιης ισότητας ευκαιριών, ώστε να αποκαθίσταται η αρχή της ίσης μεταχείρισης ([Θ.Δ.355], Kymlika, σελ.145).

Ο Ντουόρκιν,  προτάσσοντας την ελευθερία της ισότητας, ανέπτυξε μια φιλελεύθερη αντίληψη περί ισότητας,η οποία χαρακτηρίζεται από δύο θεμελειώδεις ανθρωπιστικές αρχές που θεωρούν πως η ισότητα αποτελεί πολιτικό ιδεώδες. Σύμφωνα με την πρώτη αρχή το κράτος πρέπει να αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες ως ίσους, δηλαδή σαν να δικαιούνται ίση φροντίδα και σεβασμό. Σύμφωνα με τη δεύτερη αρχή, θα πρέπει να τους εξισώνει όλους, απέναντι στους πόρους και στις ευκαιρίες που έχει στη δικαιοδοσία του να τους κατανείμει, αντιμετωπίζοντας μάλιστα με απόλυτο σεβασμό το δικαίωμα του καθενός, να αποφασίζει ο ίδιος με ποιον τρόπο θα πετύχει την ευδοκίμηση στη ζωή του (Dworkin, σελ.45, 65-66, 69-71).

ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Λίγο πριν την εκπνοή του 20^ου αιώνα και συγκεκριμένα με την οικονομική κρίση του 1970, αναπτύχθηκε ο νεοφιλελευθερισμός, ως μέρος ενός ευρύτερου ιδεολογικού προγράμματος της «νέας δεξιάς», ένα μείγμα ριζοσπαστικών, αντιδραστικών και παραδοσιακών χαρακτηριστικών,  και συνδυάζει δύο αντίθετες ιδεολογικές παραδόσεις, αυτή της ελεύθερης αγοράς, με την παραδοσιακή συντηρητική θεωρία των αρχών των ατομικών δικαιωμάτων. Δίνει αυστηρή προτεραιότητα στην ατομική ελευθερία, την οποία θεωρεί  σημαντική για την οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη, παραδέχεται την ανισότητα, απορρίπτοντας την ισότητα  και πολύ περισσότερο τον εξισωτισμό, αντιτίθεται στον κρατικό παρεμβατισμό, υποστηρίζοντας πως το κράτος και η δημόσια εξουσία είναι η κυριότερη απειλή κατά της ελευθερίας, και προσπαθεί να επαναφέρει το δόγμα  του laissez-faire, στις νέες επικρατούσες συνθήκες της παγκοσμιοποιημένης, πλέον, αγοράς (Heywood,σελ.119,180-181).

Η θεωρία του Νόζικ

Κυριότερος εκφραστής του νεοφιλελευθερισμού είναι ο Νόζικ. Επικαλούμενος τη θεωρία του Λοκ, υποστηρίζει πως οι άνθρωποι είναι ιδιοκτήτες και κύριοι του εαυτού τους και, κατ’ επέκταση   επί πραγμάτων του εξωτερικού κόσμου, ό,τι έχουν στην κατοχή τους είναι κατοχυρωμένα και δίκαια  και, επομένως  μπορούν να τα χειριστούν και να τα διαθέσουν κατά το δοκούν. Θεωρεί πως το κράτος πρέπει να έχει το ρόλο του νυχτοφύλακα, να περιορίζεται δηλαδή σε λίγες μόνο λειτουργίες, απαραίτητες για την ασφαλή διαβίωση των πολιτών. Ένα ελάχιστο κράτος είναι ένα δίκαιο κράτος, ενώ ένα εκτεταμένο κράτος χρησιμοποιεί μηχανισμούς βίας και ως εκ τούτου παραβιάζει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών. Απορρίπτει κάθε έννοια κράτους πρόνοιας, διανεμητικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης και θεωρεί πως οι εργαζόμενοι πρέπει οι ίδιοι να φροντίζουν για την ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή τους περίθαλψη, αλλά και την ασφάλιση  για τη μελλοντική τους συνταξιοδότηση, καθώς η υποχρέωση και η επιβολή αυτών από την πολιτεία στους εργοδότες, συνιστά παραβίαση της ατομικής τους ελευθερίας και του ατομικού τους δικαιώματος, να αυξάνουν τον πλούτο τους και να τον διαχειρίζονται και διαθέτουν κατά το δοκούν (https://www.medium.gr/2008-09-09-08-19-05/577-robert-nozick-1938-2002.html).

Φιλελευθερισμός-Νεοφιλελευθερισμός. Ομόρριζες λέξεις ή και θεωρήσεις?

          Ποια η σχέση εν τέλει του νεοφιλελευθερισμού με τον κλασικό φιλελευθερισμό? Είναι η συνέχειά του ή κάτι εντελώς νέο και ριζοσπαστικό που προέκυψε μετά από ρήξη με αυτόν και τη θεώρησή του? Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να εντοπίσουμε τυχόν ομοιότητες ή διαφορές ανάμεσα στις δύο αυτές θεωρίες, του κλασικού φιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού.

·        Οι έννοιες της ατομικής ελευθερίας και της ατομικής ιδιοκτησίας, συνιστούν, και για τις δύο θεωρίες, θεμελιώδεις  αρχές.

·        Ως προς την ατομική ιδιοκτησία, τόσο ο Λοκ, όσο και ο Νόζικ δέχονται πως η πρωταρχική κυριότητα είναι στον ίδιο τον εαυτό μας και επεκτείνεται στην ατομική περιουσία ή στα υλικά αγαθά . Όμως, ο Λοκ υποστηρίζει, πως η απόκτηση ιδιοκτησίας είναι απότοκος του μόχθου και της εργασίας των ανθρώπων και το όριό της επιτρέπει τα προαστικά κοινά  δικαιώματα να μετατραπούν σε ατομικά δικαιώματα κυριότητας, ενώ ο Νόζικ εκφράζοντας τη νεοφιλελεύθερη θέση, θεωρεί πως τα αστικά δικαιώματα είναι έννομα κατοχυρωμένα και δίκαια, καθώς όσοι κατέχουν ατομική ιδιοκτησία δεν επιβαρύνουν τις συνθήκες ζωής αυτών που δεν έχουν αποκτήσει περιουσία.

·        Η ζωή, η ατομική ελευθερία και η ατομική ιδιοκτησία είναι , σύμφωνα με τη λοκιανή θεωρία, πρωταρχικά φυσικά αγαθά και δικαιώματα και πρέπει να διασφαλίζονται με μια συνταγματική διακυβέρνηση, περιορισμένη από ένα ισχυρό κοινοβούλιο. Η νεοφιλελεύθερη θεώρηση δέχεται, επίσης, ένα ελάχιστο κράτος που θα διασφαλίζει την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια και τη ζωή των πολιτών του.

·        Ο κλασικός φιλελευθερισμός προασπίστηκε τη μείζονα αρχή της ατομικής ελευθερίας με την εγκαθίδρυση της συνταγματικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.  Ο νεοφιλελευθερισμός εναντιώνεται στο σύγχρονο παρεμβατικό κράτος που με τις γραφειοκρατικές του αγκιστρώσεις καταπιέζει και υποδαυλίζει τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών του.

Μετά από αυτή τη σύγκριση ανάμεσα στα δύο αυτά ρεύματα καταλήγουμε πως ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι ούτε η συνέχεια του κλασικού φιλελευθερισμού, αλλά ούτε κάτι νέο που προέκυψε μετά από ρήξη με τη θεώρηση και τις αρχές του. Είναι η αναβίωσή του! Είναι ένα ιδεολογικό πολιτικό ρεύμα, ριζοσπαστικό και οπισθοδρομικό που στοχεύει να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της αστικής τάξης και της αστικής κοινωνίας. Επί πλέον είναι ένα ρεύμα συντηρητικό, καθώς παρατηρούμε σε αυτό στοιχεία του συντηρητισμού/κοινοτισμού με προεξέχοντα τη θεώρησή του πως το αγαθό, δηλαδή το συμφέρον, πρέπει να προηγείται του ορθού και του δίκαιου, και αποδέχεται τις ανισότητες (αρνούμενος την ισότητα των φιλελεύθερων αρχών) χάριν της ελευθερίας, ταυτίζοντάς την με την αύξηση περιουσίας και πλούτου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

·        Βανδώρος Σ., Εισαγωγή στις πολιτικές ιδεολογίες, Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Συγγραμμάτων ( ΣΕΑΒ) ,Αθήνα, 2015

·        Dworkin R., Φιλελευθερισμός, εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1992

·        Hayek F.A., κείμενα πολιτικής οικονομίας και θεωρίας της πολιτικής, Ιδρυμα Σάκη Καράγιωργα                  

·        Heywood A., Πολιτικές Ιδεολογίες, εκδ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ. Αθήνα 2007

·        Mill J.S.,  Περί Ελευθερίας, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα, 1983

·        https://www.medium.gr/2008-09-09-08-19-05/577-robert-nozick-1938-2002.html